Երևանյան երազանք․ պետք է գնել կենսակերպ, ոչ թե քառակուսի մետրեր․ UN-Habitat–ի անկախ խորհրդատու

Ինչպիսի՞ն կարող է դառնալ Երևանը, եթե նրա զարգացմանը մասնակցեն մասնագետներ, ովքեր իսկապես մտածում են մարդկանց մասին։ «Նովոստի–Արմենիա»–ն այս հարցի պատասխանի համար դիմել է UN-Habitat–ի անկախ խորհրդատու Աննա Ուրնովային

ԵՐԵՎԱՆ․ 26 փետրվարի․/Նովոստի–Արմենիա/․ Ինչպիսի՞ն կարող է դառնալ Երևանը, եթե նրա զարգացմանը մասնակցեն մասնագետներ, ովքեր իսկապես մտածում են մարդկանց մասին։ «Նովոստի–Արմենիա» գործակալությունն այս հարցի պատասխանի համար դիմել է UrUrban բրենդերի և տարածքների ռազմավարական խորհրդատվության բուտիկային գործակալության հիմնադիր, Մոսկվայի ուրբանիստիկայի կենտրոնի նախկին ղեկավար և Նյու Յորքում UN-Habitat–ի (United Nations Human Settlements Programme) անկախ խորհրդատու Աննա Ուրնովային։

«Նովոստի–Արմենիա»․ դուք երկար տարիներ աշխատել եք երկու մեգապոլիսներում՝ Մոսկվայում և Նյու Յորքում։ Ինչպե՞ս ստացվեց, որ այժմ զբաղվում եք տարածքների զարգացման հարցերով Հայաստանում։

Ա․ Ուրնովա․ ես այդքան էլ չեմ զբաղվում Հայաստանով։ Իրականում, վերջին 4 տարիներին իմ ընկերությունն աշխատում է ԱՊՀ երկրներում և Եվրոպայում։ Պարզվեց, որ այստեղ բազմաթիվ նախագծեր և ներդրողներ կան, որոնք ցանկանում են ստեղծել ինչ-որ յուրահատուկ բան։ Սակայն գործնականում չկա մեկը, ով կմշակի յուրահատուկ նախագիծ, կհաշվարկի տնտեսական արդյունավետությունը ու կյանքի կկոչի։ Ես մեծ ուշադրություն եմ դարձնում նախագծի իրականության հարցին։ Եվ դա ոչ միայն քաղաքային տարածքների հետ աշխատանքն է, այլև եզակի զբոսաշրջային օբյեկտները, ազգային պարկերը և խոշոր կորպորացիաների կամ բանկերի նյութական ակտիվների վերափոխումը: Չնայած պետք է խոստովանեմ, որ բոլոր քաղաքներից իմ սրտում Երևանն է։

«Նովոստի–Արմենիա»․ իսկ ինչպե՞ս Երևանը հայտնվեց այնտեղ։

Ա․ Ուրնովա․ Երևանի հետ ծանոթ եմ վաղ մանկությունից և հիշում եմ անհավանական ծաղկող քաղաք։ Ես ՌԴ դեսպանի թոռնուհին եմ (Անդրեյ Ուրնով, ՀՀ–ում ՌԴ արտակարգ և լիազոր դեսպան, 1994–1998թթ․)։ Բարեբախտաբար, մենք ցանկապատի հետևում չէինք նստում, այլ ապրում էինք բաց տնով և հաճախ «նորմալ» հյուր էինք գնում, ոչ թե դեսպանատան։ Հորեղբայրս թատերական ռեժիսոր էր, այդ ժամանակ այստեղ ներկայացնում էր իր դիպլոմային բեմադրությունը, և մենք շատ ժամանակ էինք անցկացնում դերասանների հետ։ 90-ականների սկիզբը շատ ծանր էր՝ ջուր չկար, լույս չկար, շատ մուտքեր դռներ չունեին, դրանք օգտագործվում էին բնակարանների վառարանները տաքացնելու համար։ Երկիրը չէր հասկանում, թե ուր է գնում։ Բայց իմ հիշողություններում մարդիկ բարի էին, իսկ քաղաքը՝ գեղեցիկ ու ծաղկուն։ Հիշում եմ Երևանը որպես երջանիկ քաղաք։

«Նովոստի–Արմենիա»․ իսկ հիմա ինչպե՞ս եք ընկալում Երևանը քաղաքաշինության փորձագետի տեսանկյունից։

Ա․ Ուրնովա․ ինձ թվում է՝ բարենպաստ կենսապայմանների ձգտելով՝ քաղաքը դադարել է լինել կյանքի բարձր որակ ունեցող վայր։ Կարծես պետք է ժամանակ անցկացնել միայն լավ սանտեխնիկայով բնակարանի ներսում, և այլևս կարիք չկա պատուհանից դուրս նայել: Կանաչը անհետացել է փողոցներից, մեքենաները շատացել են։ Մենք տեսնում ենք շինարարական բում, որը հակասում է ցանկացած տրամաբանության: Չնայած Երևանն ունի գլխավոր հատակագիծ, և այն ներառում էր մեծ քաղաքային միջավայր։ Իսկ հիմա այնպիսի տպավորություն է, կարծես, երևանցիները պետք է գնան միայն ռեստորաններ ու այցելեն վարսավիրանոցներ՝ ապրելու երրորդ վայր չկա։ Սա, հավանաբար, քաղաքի բնական էվոլյուցիայի մի մասն է: Սկզբում բոլորն ուզում էին հարմարավետ բնակարաններ, բայց ժամանակակից իրողություններում ընդամենը քառակուսի մետր գնելը բավարար չէ, գնորդը փնտրում է վայր հաճելի կյանքի համար։ Մենք դադարել ենք տուն գալ միայն քնելու համար, ինչպես նախկինում, և սկսել ենք նայել, թե էլ ինչ կա բնակարանից դուրս: Սա համաշխարհային միտում է, հատկապես, երբ մարդիկ հնարավորություն ունեն հեռավար աշխատել։

«Նովոստի–Արմենիա»․ և ի՞նչ կարելի է անել նման իրավիճակում։

Ա․ Ուրնովա․ պետք չէ հեծանիվ հորինել. հաջողված օրինակները շատ են աշխարհում: Կառուցապատողներն ու հողատերերը կարող են ստեղծել շատ հետաքրքիր նախագծեր, և որ ամենակարևորն է, ցանկանում են: Բայց առայժմ նման պատասխանատուները շատ չեն։ Ավելի շատ հետաքրքրված դերակատարներ գրավելու համար մենք Աննա Կաչուրովսկայայի (մշակութային տարածքների զարգացման մասնագետ) հետ նույնիսկ ռադիո «Վան»–ում ստղծել ենք «Нескучный Ереван» (103.1 FM) հաղորդումը, որտեղ քննարկում ենք լավագույն փորձը, մոտեցումները և այն, ինչ կարելի է այլ կերպ անել:

«Նովոստի–Արմենիա»․ պե՞տք է պետությունը պարտադրի կառուցապատողին կառուցել լրացուցիչ ենթակառուցվածք, թե՞ դա շուկան ինքը կորոշի։

Ա․ Ուրնովա․ իհարկե, շինարարության համար պետք է լինեն օրենսդրական նորմեր, որոնք կպարտադրեն գոտիավորել հարակից տարածքները` կախված կառուցապատման ծավալից և հավասարակշռություն պահպանել կառուցապատողի եկամուտների, բնակչի հարմարավետության և քաղաքային միջավայրի հավասարակշռության միջև: Պետք է լինեն բազմահարկ շենքերում վերելակների, ավտոկայանատեղերի քանակի, կանաչ տարածքների, մարզահրապարակների, դպրոցների, մանկապարտեզների չափորոշիչներ։ Անընդհատ պատմություններ եմ լսում, երբ երիտասարդ ընտանիքը բնակարան է գնել, իսկ երեխային տանում է մանկապարտեզ քաղաքի մյուս ծայրում: Բայց քանի դեռ օրենսդիրները չեն շտապում, կարծում եմ, որ տների գնորդները կսկսեն դրան ուշադրություն դարձնել: Բանն այն է, որ 2024 թվականի վերջին Երևանում ավարտվեց արտոնյալ հիփոթեքային ծրագիրը։ Այն թույլ էր տալիս օգտագործել եկամտահարկը հիփոթեքի վճարումը փոխհատուցելու համար։ Մարդիկ հիփոթեք էին վերցնում ու ամեն ինչ գնում։ Կարևոր չէր՝ ինչ գնել, կարևորը՝ քաղաքի սահմաններում։ Այս պահանջարկի շրջանակում կառուցվեցին շատ քառակուսի մետրեր: Բայց ծրագիրը փակվեց, ինչը նշանակում է, որ այժմ գնորդն ավելի բծախնդիր կլինի։ Սեփական գումարով կցանկանան գնել համապատասխան կենսակերպ, ոչ թե մետրեր: Ավելին, որ այժմ Երևանում ավելի թանկ է, քան Դուբայում։ Կառուցապատողները պետք է վերափոխեն իրենց մոտեցումը. մասնագետների հետ միասին պետք է մտածեն, թե ինչն է լինելու յուրահատուկ և ինչ կյանքի որակ կունենան նոր բնակիչները:

«Նովոստի–Արմենիա»․ դուք սոցիալական, բնապահպանական և այլ ուսումնասիրությունների հիման վրա ստեղծում եք բացառիկ, ոչ տիպիկ պրոդուկտներ։ Հայ կառուցապատողները հրավիրու՞մ են ձեզ իրենց նախագծեր։

Ա․ Ուրնովա․ այո, ինձ հրավիրում են, բայց ես մանրամասն ընտրում եմ համագործակցության նախագծերը։ Աշխատանքային տարիների ընթացքում հանդիպել եմ բազմաթիվ առաջարկների, և ինձ համար պարզ է՝ գաղափարները թանկ արժեն, և ոչ բոլորն են պատրաստ վճարել դրանց համար։ Շատ կառուցապատողներ գնում են «կառուցեցիր–վաճառեցիր» ստուգված սխեմայով, ինչն ինձ չի համապատասխանում: Ես ընտրում եմ նախագծեր, որտեղ բրենդերը ձգտում են փոխել քաղաքի, երկրի կամ աշխարհի ընկալումը, որտեղ յուրաքանչյուր մանրուք՝ ճարտարապետությունից մինչև ենթակառուցվածք յուրահատուկ է, բացառիկ։ Նման բարձրակարգ լուծումների մշակումը պահանջում է ժամանակ, փորձաքննություն, անհրաժեշտ է հրաժարվել շաբլոններից, իսկ քննադատությունն այս գործընթացում հաճախ չի ողջունվում։ Հենց այս պատճառով ես աշխատում եմ այն մարդկանց հետ, ովքեր պատրաստ են ներդնել իսկապես բացառիկ օբյեկտների մեջ և լսել քննադատություն արդեն մշակված լուծումների հարցում։

«Նովոստի–Արմենիա»․ իսկ կա՞ կոնկրետ օրինակ։

Ա․ Ուրնովա․ օրինակ հիմա ես աշխատում եմ Goght Urban Valley քոթեջային թաղամասի նախագծի վրա։ Ինձ համար կարևոր չափանիշ էր այն, որ ներդրողներն ուզում են կառուցել այն և ապրել այնտեղ։ Եվ դա միանգամից բարձրացնում է նախագիծ նոր մակարդակի վրա։ Այստեղ պետք է լիարժեք ապրել, զբաղվել սպորտով, մեծացնել և ուսման տալ երեխաներին, հանգստանալ, շփվել հարևանների հետ։ Սկսում ես մտածել, թե ով է քո կողքն ապրելու, քանի որ արդյունքում դառնում ես համայնքի մի մասը։ Նման մոտեցումը երաշխավորում է, որ ստեղծվող տարածքը դառնում է ոչ թե պարզապես որակյալ, այլ իսկապես կենդանի և համապատասխանում է ամենաբարձր ակնկալիքներին՝ վերածվելով բացառիկ տարածքի կյանքի համար։

«Նովոստի–Արմենիա»․ պատմեք նախագծի մասին, ինչո՞վ է այն հետաքրքիր։

Ա․ Ուրնովա․ Goght Urban Valley նախագիծն իրականացվում է Երևանից 30 կմ հեռավորության վրա չափազանց գեղատեսիլ վայրում։ Հսկայական տարածք է՝ 75 հա, որից մեկ երրորդը զբոսայգիներ են, ծիրանի այգիներ, կասկադային լճակներ՝ ջրի մաքրման բարդ համակարգով, մարզահրապարակներ, մանկական ստուդիաներ, մանկապարտեզ և 300 երեխայի համար նախատեսված դպրոց։ Եվ սա կլինի ոչ թե փակ ակումբ, այլ հիանալի վայր, որտեղ մարդիկ կապրեն և ուր կայցելեն։ Ինձ թվում է, որ սա կլինի կատարյալ վայր երիտասարդ ընտանիքների համար՝ մատչելի գնով։ Սա հազվագյուտ նախագիծ է, երբ մինչ կառուցումը մենք՝ մասնագետներս, կատարել ենք վերլուծություն և ստեղծել տարածքի համալիր զարգացման մոդել։ Նախագիծը հավասարակշռված է բնակարանների քանակի, սոցիալական ենթակառուցվածքի, ժամանցի, բիզնեսի եկամուտների և նույնիսկ կլիմայի միջև։

«Նովոստի–Արմենիա»․ իսկ ինչպե՞ս եք հաշվի առնում կլիմայի ազդեցությունը։

Ա․ Ուրնովա․ սկսած ամենապարզից, թե ինչ բույսեր կարող են աճել այստեղ, և վերջացրած ինսոլյացիայի ստանդարտների հաշվարկով: Մենք բոլորս սիրում ենք, երբ լուսավոր է, բայց երբ շատ շոգ է, այլևս հարմարավետ չէ: Հետևաբար, օրինակ, տները նախագծված են այնպես, որ պատուհանների վրա չընկնեն արևի ուղիղ ճառագայթներ: Մանկական և սպորտային հրապարակները պետք է լինեն ստվերում, ինչը նշանակում է, որ պետք է տնկել մեծ ծառեր: Եվ այս ամենը հաշվարկվում է միանգամից, համապարփակ, որպեսզի հետո անակնկալներ չլինեն, երբ դուք ուղի եք պլանավորել, իսկ օրվա ընթացքում շատ շոգ է այնտեղով քայլելու համար: Հարմարավետ միջավայր ինքնուրույն չես կառուցի։ Դա պետք է անել պրոֆեսիոնալների թիմի հետ:

«Նովոստի–Արմենիա»․ կարո՞ղ եք բերել Երևանում իրականացվող նախագծերի օրինակներ, որոնց չեք մասնակցել, բայց մասնագիտական ​​հետաքրքրություն են ներկայացնում։

Ա․ Ուրնովա․ իհարկե։ Օրինակ՝ լավ նախագիծ է Amanoo–ն։ Նրանք լանդշաֆտի հետ այնպես են աշխատում, որ քեզ զգում ես ոչ թե քաղաքում, այլ իսկական ջունգլիներում։ Նրանց հետ աշխատում են պրոֆեսիոնալներ, ովքեր հասկանում են, թե ինչ տնկել և ինչպես: Կամ Sunday Towers նախագիծը՝ ունեն ոչ ստանդարտ մոտեցումներ և շատ որակյալ ռենդերներ։ Նկարներից հիշում եմ, այսինքն՝ դեռ չի կառուցվել, իրենց «Վիշապ» խաղահրապարակը, օրիգինալ գաղափար է, բայց ավազի մեջ դրա տեղադրումը ստիպում է մտածել՝ Երևանում ավազ են սիրում ոչ միայն երեխաները, այլև կարիճները։ Ընդհանրապես, քաղաքը որոշակի ոլորտներում հետաքրքիր լուծումներով նախագծեր ունի, սակայն ենթակառուցվածքների նկատմամբ համակարգված մոտեցում չկա։

«Նովոստի–Արմենիա»․ ինչպե՞ս է փոխվում շինարարության հոգեբանությունը, որքա՞ն ժամանակ կպահանջվի դրա համար։

Ա․ Ուրնովա․ Մոսկվային պահանջվեց 10 տարի։ Եվ միայն այն բանից հետո, երբ արգելվեց կետային կառուցապատումը, երբ ամեն դատարկ տարածքում բազմահարկ շենք են կառուցում, և կառուցապատողներին պարտադրեցին կառուցել թաղամասերով՝ պարտադիր ենթակառուցվածքով: Թաղամասերն այլ կերպ չեն կառուցվում։ Եվ կառուցապատողները ստիպված էին փնտրել լավագույն մասնագետներին խաղահրապարակների հարցերով։ Սկսեցին վարձել առանձին բյուրոներ՝ այգիների բարեկարգման և ստեղծման համար։ Մարդիկ դեռ զանգում են ինձ Մոսկվայից և խնդրում մշակել տարածքի բովանդակություն հողօգտագործման սցենարի, տնտեսական արդյունավետության կամ ապագա օբյեկտների յուրահատուկ հատկանիշների տեսակետից։

«Նովոստի–Արմենիա»․ ձեր կարծիքով, առանց արգելող միջոցների չի՞ ստացվի։

Ա․ Ուրնովա․ ես էլ կցանկանայի պարել պատասխանատու և գիտակցող շինարարների աշխարհում, բայց փորձը ցույց է տալիս, որ պետք է լինեն հստակ նորմեր՝ ճարտարապետական կոդեր, նորմատիվներ։ Երևանում նման ռազմավարության մշակման համար կարող է պահանջվել 5–10 տարի։ Միևնույնն է դրան կգան։ Կառուցապատողները ստիպված կլինեն մտածել մեր առողջության, երեխաների, անվտանգության, հարմարավետության, երջանկության մասին։ Կյանքի վերջում մենք չենք հիշում, թե բնակարանում ինչ պաստառներ ենք ունեցել։ Հիշում ենք, թե ինչ ծառ է աճել պատուհանի մոտ, հիշում եք բույրերը, որ զգացել ենք, բակն ու այգին, որտեղ զբոսնել ենք։ Եվ նման հուզական կապերի ստեղծումն իմ աշխատանքի մասն է։

Աղբյուր։ https://newsarmenia.am/am/news/interview/Yerevanyan-erazanq-petq-e-gnel-kensakerp/